YAHUDİLER VE YAHUDİLİK -2-
B-YAHUDİLER
KİŞİYİ YAHUDİ YAPAN NEDİR ?
*Yahudi kimliği, hiçbir kimlik tanımına uymaz.Çünkü ne salt bir ulusa, ne bir soya, ne de bir dine ait olmayıp, bunların hepisini içine alan bir kavramdır.
Kime Yahudi denir ?
*Yahudi tanımı, dini statü, Yahudi anlayışı ve Yahudi olmayanların bakışına göre;Dini,sosyolojik ve etnik açılardan değişiklikler gösterir. Bu tanımların başlıcaları şunlardır;
a-Halaha’ya göre Yahudi*
1-Doğuştan Yahudi
*Geleneksel Yahudi Hukuku'na göre (Halaha),kişinin hem anne ve hem de babası Yahudi ise, çocuk Yahudi’dir.Ve çocuk babasının statüsünü devralır.
2-Karışık evlilik Yahudisi
*Eğer ebeveynlerden birisi (baba) Yahudi değil de,anne Yahudi ise, çocuk annesinin statüsünü alır.Buna göre annesi Yahudi olan çocuk Yahudi olarak kabul edilir. Annesi Yahudi olmayan çocuk Yahudi olarak kabul edilmez. Yahudi olmayan bir anneden doğan çocuğun Yahudi olabilmesi için dinen Yahudiliğe geçmesi gerekir.
*Geleneksel Yahudilik, gerek Yahudi olarak doğan, gerekse Yahudiliğe sonradan geçen her insanın ebediyen Yahudi olarak kaldığını savunur. Bu yüzden, ateist olduğunu söyleyen, ya da başka bir dine geçen bir Yahudi, geleneksel Yahudilik tarafından hâlen Yahudi kabul edilir.Halaha’nın ilk yazılı kaynağı Mişna’ya göre karışık evliliklerden doğan çocukların dini statülerini anne soyu belirler.Yine Halaha'ya göre, Yahudi olmayan birinin Yahudi ibadetlerini uygulaması onu Yahudi yapmayacağı gibi, dinini uygulamayan veya başka dine geçen Yahudiler de,Yahudilikten çıkmaz ve her zaman Yahudidir (Tesniye,Levililer, Ezra).
b-Reform (liberal) ve yeniden yapılanmacı Yahudilik
*Bu görüşe göre,anne-baba farkı gözetmeksizin, ebeveynlerden sadece birinin Yahudi olması, çocuğun Yahudi olarak kabul edilmesi için kâfidir.Yalnız tek şart, çocuk Yahudi kimliği ile yetiştirilmelidir (ABD ve İngiltere Yahudiliği). Reform Yahudiliğinde, başka bir dine geçen Yahudi, artık Yahudi olarak kabul edilmez.Bir Yahudinin Yahudi olarak kalabilmesi için mutlaka ‘Yahudiliği’ benimsemesi gerekir. İsrail devleti de bu görüşü benimsemiştir.
c-Karaim Yahudiliği
*Karaim Yahudiliği Tora (Tevrat) yazıtlarından başka bir kaynak tanımayan Yahudilik anlayışıdır.Karaimler, sözel kuralları bağlayıcı bulmazlar.Bu sebepten Yahudiliğin diğer kutsal kitabı olan Talmud’u (Babil ve Kudüs Talmudu) kabul etmezler. Talmud, Yahudi geleneklerini de ihtiva eden dini sözel kuralların bir derlemesidir. Talmud, Mişna ve Gemara bölümlerinden müteşekkildir.
d-Etnik-laik Yahudiliği
*Etnik-laik Yahudi anlayışına göre,Yahudi geçmişine sahip, fakat Yahudiliği yaşamayan (dinlerini icra etmiyen) ama kendisini Yahudilik ve diğer Yahudi kültürünün bir mensubu olarak gören Yahudilerdir. ‘Etnik Yahudi’terimi, farklı geçmişlere sahip olanlar ve dindar olmayanlar için de kullanılır. Bunlara ‘dindar olmayan Yahudi’, ‘laik Yahudi’de denmektedir. Etnik-laik Yahudiler terimi, ateistler, agnostikler, deistler gibi bir dine inanmıyan veya Budizm, Hristiyanlık, İslâm gibi başka bir dine geçen Yahudiler için de kullanılır. Etnik-laik Yahudiler, dini bakımdan olmasa da, kültürel açıdan kendilerini Yahudi milletinden sayarlar.Ama dindar Yahudiler, laik Yahudilerin diğer kültürler tarafından asimile olacaklarına inanırlar.
e-İsrail Devletinde Yahudi anlayışı
*İsrail devletinde çok çeşitli Yahudilik anlayışı vardır. Karaizm’den, laik-modern Yahudilik anlayışına kadar pek çok Yahudilik anlayışının ortaya çıkması, ‘Yahudi kimdir? Sorusunun ortaya atılmasına sebep olmuştur. 1948 de İsrail devletinin kurulmasıyla bu sorular daha sık sorulmaya başlanmıştır. David Ben Gurion 1950 lerde bu soruların cevaplarını bulmak için Dünya’nın her tarafındaki Yahudi din adamları ve entelektüellerinden görüşler almıştır.Bu konu halen çözüm beklemektedir (1,2,3,4).
Devam edecek…
*Halaha;Sözlü ve Yazılı emirleri ihtiva edenYahudi dini hukuk sistemini tanımlayan bir kavramdır.
(1):Kertzer, Morris.,What is a Jew.
(2):Siedman, Lauren., What makes someone a Jew?
(3):Sharot, Stephen., Judaism and Jewish ethnicity.
(4): Menachem, Elon (ed); The Principles of Jewish Law.