Yahudiler ve Yahudilik -15-

3- SİYONİZM

D- SİYONİZMİN ÖRGÜTLENMESİ VE ŞUBELERİ

*Çok uluslu ve çok amaçlı bir hareket olan Siyonizm değişik kesimlere hitap eden örgütlenmelere gitmiştir. Bunlar arasında; Milliyetçi Siyonizm, Liberal Siyonizm, İşçi Siyonizmi, Dini Siyonizm, Yeşil Siyonizm, Siyah Siyonizm ve Neo Siyonizm-Post Siyonizm, sayılabilir (1-4).

a- Milliyetçi Siyonizm

Milliyetçi Siyonizm; Revizyonist Siyonistlerin içinden çıkmıştır. Ze’evJabotinsky'nin önderliğindeki militan ırkçı bir harekettir.Milliyetçi Siyonistler, Arapları Yahudilerin kitlesel göçünü kabul etmeye zorlamak ve bölgedeki İngiliz çıkarlarını savunmak üzere Filistin'de bir Yahudi Ordusunun kurulması fikrini savunuyorlardı. Milliyetçi Siyonizm, zaman içinde evrilerek İsrail'de 1973 yılında Menachem Begin tarafından kurulan Likud Partisi'ne dönüşmüştür. Partinin şimdiki başkanı Gazze’de soykırım yapan Benjamin Netanyahu’dur. Likud Partisi, İsrail'in Batı Şeria ve Doğu Kudüs'teki kontrolünü sürdürmesini savunmakta ve Arap-İsrail anlaşmazlığında sert bir çizgi izlemektedir.

b- Liberal Siyonizm

Liberal Siyonizm (Genel Siyonizm), 1897 yılında toplanan Birinci Siyonist Kongresi'nden I. Dünya Savaşı'na kadar olan dönemde Siyonist hareket içindeki hakim eğilim olmuştu. Genel Siyonistler kendilerini, liberal Avrupa orta sınıfı ile özdeşleştirmişlerdir. Liberal Siyonizm günümüzde İsrail'deki herhangi bir parti ile ilişkilendirilemese de, İsrail siyasetinde serbest piyasa ilkelerini, demokrasiyi ve insan haklarına bağlılığı savunan bir eğilim olarak varlığını sürdürmektedir. 

c- İşçi Siyonizmi(sosyalist)                                                           

İşçi Siyonizmi Doğu Avrupa'da doğan sosyalist fikirleri benimsemiş bir gruptur. Bu grup, Yahudi ruhu ve toplumunda bir devrimin gerekli olduğunu, bu devrimin de kısmen İsrail'e göç ederek, kendilerine ait bir ülkede çiftçilik, işçilik ve askerlik yapan Yahudiler tarafından gerçekleştirilebileceğini savunuyorlardı. Sosyalist Siyonistler, geleneksel dine dayalı Yahudiliğin uygulanmasına Yahudi halkı arasında "Diyaspora zihniyeti"ni devam ettirdiği gerekçesiyle karşı çıkmışlardır. Sosyalist Siyonistler, İsrail'de ‘Kibbutzim’ (kibbutz-kolkhoz, tüm mülkiyetin ortak olduğu komün-kollektif görüşü benimseyenler) adı verilen kırsal topluluklar oluşturmuştur. Her ne kadar Sosyalist Siyonizm Yahudiliğin temel değerleri ve ruhaniliğinden esinlenmiş ve felsefi olarak bu esaslar üzerine kurulmuşsa da, Yahudiliğin ifade edilmesinde benimsediği ilerici yaklaşım Ortodoks Yahudilik anlayışına terstir. Sosyalist Siyonistler, İngiliz Manda Yönetimi sırasında, Filistin'deki Yahudi yerleşimi Yişuv'un –HaYişuv (Filistin’e Yahudi göçü başlamadan önce Filistin’de yaşayan Yahudiler)  siyasi ve ekonomik hayatında baskın güç haline gelmiş ve 21 Ocak 1968 de İşçi Partisi'ni kurmuşlardır. Levi Eshkol başkanlığa getirilmiştir. Daha sonra Golda Meir, Yitzak Rabin, Shimon Peres parti başkanı olmuştur. Parti son yıllarda Batı Şeria ve Gazze'de bir Filistin Devleti'nin kurulmasının savunuculuğunu yapmaktadır.

d- Dinî Siyonizm

Siyonizm, din ile devleti birbirinden ayırmaz. Dolayısıyla Siyonist devlet laik bir devlet değildir. Devlet Yahudi şeriatına göre yönetilecek bir devlet olacaktır. 1930'lu yıllarda, Aşkenaz Haham Abraham Yishak Kook (ilk Filistin Hahambaşısı) ve oğlu Haham Zevi Yehuda Kook, Siyonizmin pozitif ideallerini uygun şekilde kucaklayacak ve Ortodoks ve laik Yahudiler arasında bir köprü vazifesi yapacak bir Ortodoks Yahudilik kolu kurmayı amaçladılar. Her ne kadar diğer Siyonist gruplar zaman içinde milliyetçiliklerinde yumuşamaya gitmişlerse de, Altı Gün Savaşı'nın kazanımları, dini Siyonizmi İsrail siyasi yaşamında önemli bir konuma getirmiştir. Günümüzde Ulusal Dini Parti ve Gush Emunim (Aşırı ırkçı Ortodoks hareket)ile ilişkilendirilen Dini Siyonistler, Batı Şeria'daki Yahudi yerleşimleri konusunda ve Kudüs'ün Eski Şehir olarak adlandırılan bölümünün Yahudilerin kontrolü altına alınmasına yönelik çabalarda ön plana çıkmıştır. Dini Siyonizm, daha geleneksel (Ultra-Ortodoks) Yahudileri de içine almaktadır. Sefarad partisi Şaş Siyonist hareket ile doğrudan ilişkili olmamakla birlikte genel olarak bir Ultra-Ortodoks gündem izlemektedir.                    

e- Neo-Siyonizm ve Post-Siyonizm

20. yüzyılın son çeyreğinde, Globalleşmenin ortaya çıkması, market toplumu ve liberal kültürün etkisiyle Neo-Siyonizm ve Post-Siyonizm hareketleri hız kazandı. Neo-Siyonizm, Siyonist milliyetçiliğin dini ve çıkarcı yönlerini ele alır. Post-Siyonizm ise, daha normalleşme ve evrenselliğe yönelik bir yaklaşımda bulunur. Post-Siyonizm’e göre; İsrail ‘Yahudiler için devlet’ olmaktan çıkmalı ve bütün vatandaşları için bir devlet olmalı. Ya da Arap ve Yahudilerin eşit güce sahip olduğu, çift-milliyetçi bir yapıya bürünmelidir.

f- Marcus Garvey ve Siyah Siyonizm

Jamaikalı milliyetçi Marcus Garvey, Afrika asıllı Amerikalıların Afrika'ya dönmesine adanmış bir hareket başlattı. 1920 yılında, Harlem'de yaptığı bir konuşmada, Garvey şunları söylüyordu: ‘diğer ırklar; Yahudiler -Siyonist hareket, İrlandalılar davalarını başarıya ulaştırmak için uğraştılar ve ben de bedeli ne olursa olsun, Zencilerin menfaatlerinin gözetilmesini sağlamak için uygun şartları yaratmaya karar verdim’. Garvey, Amerikalı Siyahların Afrika'ya göç etmesi için çalışıyordu. Garvey bu amacına ulaşamadı. Ama ortaya attığı fikirler, Siyah Yahudilere ve İsrail'e yerleşmeden önce Liberya'ya taşınan Kudüs'ün Afrikalı İbrani İsrailoğulları'na esin kaynağı oldu.

Devam edecek…                                                                                    

1- Zionism. Oxford Dictionary.

2- Laquer, W. The History of Zionism

3- Tesler, M. Jewish History  and the Emergence of Modern Political Zionism 

4- Ian, S.Lustick. Zionist Ideology and Its Discontents