Yahudiler ve Yahudilik -10-
2 -YAHUDİLİK
D-YAHUDİ MEZHEPLERİ
c- Ortaçağ sonrasında ortaya çıkan dinî hareketler
1-Hasidizm (Hasidut-azizlik)*
*XVIII. Yy’da ortaya çıkan dini ihya hareketidir. Rabbi İsrael ben Eliezer (Baal Şem-Tov) liderliğinde Polonya’da başlamış ve Doğu Avrupa yahudileri arasında yayılmıştır. Bu gün de varlığını sürdürmektedir. Hasidizm’de; a- dinî coşku ve sıkı bir cemaat dayanışması vardır. b-Mezhep mensupları mütevazi bir hayat yaşarlar. c-mistik bir anlayışla dinî öğrenim ve bilgiden, resmiyetten ziyade dua, tefekkür ve samimiyete, dinî hissiyata önem verirler. d- Rabbânî bilgiden ziyade, Hasidî liderinin temsil ettiği öğreti ve dini yaşayış önemlidir. e-ibadetlerin yapılmasında, Rabbânî titizlik, resmiyet ve ciddiyete fazla önem verilmeyip, daha ziyade mistik konsantrasyon, neşe ve zevke (hikâye anlatımı, şarkı, dans, içki) önem verilir. f-Bir hasidînin bütün hayatının ibadetle geçtiği kabul edilmektedir. g-Mezhepte, Müridler hasidim diye adlandırılır. En üst mertebeye erişen kişiye ‘tsaddiq’(sadık-üstad) denilmektedir(Eski metinlere göre hasid, tsaddiqten daha üst mertebede olarak görülüyordu). Hasidilere göre, Sadık olan kişi, insanlarla yüce âlemler arasında aracılık yapmaktadır. h- Hasidîzm de Panteist Tanrı anlayışı hâkimdir. Hasidîlik, Rabbânî Yahudilik’ten farklı olarak, her yahudi bireye ve hatta gündelik yapılan işlere bile kutsiyet atfetmektedir. I- İnsanın Tanrı’nın sûretinde yaratıldığına ve dünyanın İsrâil için halkedildiğine inanılır.
*II. Dünya Savaşı’nın ardından Martin Buber ve Abraham Joshua Heschel gibi düşünürlerin çalışmalarıyla Hasidizm mistik bir ideoloji olarak daha olumlu bir imaja kavuşmuştur. Kabala geleneği, Yahudi mistisizminin son safhası diye nitelenebilecek Hasidîlik içinde varlığını sürdürmektedir. Zaman içerisinde Hasidîliğin; Habad, Satmar, Ger, Vişniz, Belz gibi kolları ortaya çıkmıştır.
2-Kabala (kabbalah)**
* ‘Gelenek veya yazışma’ anlamındaki kabala’nın bir sistem halinde XII-XIII. yüzyıllarda İspanya’da ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Kabalist öğretinin temel metni olan Zohar (Beyaz, Tora’nın mistik yorumu) da bu dönemde meydana getirilmiştir. XVIII. yüzyılda Doğu Avrupa yahudileri arasında Hasidîliğin oluşmasıyla başlamış, Gershom Scholem (İbrani Ünv. yahudi filozof) ve Martin Buber (Viyana Ünv. yahudi prof.) kabala hareketinin tanınmasında önemli rol oynamışlardır. Tanrı’nın isimleri ve büyüsel nitelikli özel mistik teknikler ve bazı duaların kullanıldığı bâtınî bir yoldur. Kabala inancında bazı sırrî bilgiler yer almaktadır. Bunlar Dünya’daki yaratıcı güçleri kontrol etme teknikleri, büyülü harf kombinasyonları ve harflerin sayısal değerlerine (Ebced) yönelik hesaplamaların yanı sıra ilâhî yaratma sürecinde yer alan otuz iki yapılanmadan bahseden Sefer Yetsira (Yaratılış kitabı)dır. İbrânî diline kutsiyet atfeden kabala, kutsal yazıları özel biçimde yorumlayarak onlardaki yaratılış ve kurtuluş sırlarını anlamaya çalışır. Kabala geleneği günümüzde Hasidîlik içinde varlığını sürdürmektedir (1,2,3,4).
*Milattan Sonra 1. yüzyıl civarında, aralarında Ferisiler, Sadukiler, Zealotlar, Esseniler, Yazıcılar ve Hristiyanların da bulunduğu çok sayıda küçük Yahudi mezhebi bulunuyordu. İkinci Tapınak'ın M.S. 70 yılında yıkılmasının ardından bu mezhepler de yok olmuştur.
*Hasidizm (Hasidut) kelimesi XVIII. yüzyılda Almanya ve Polonya’da ortaya çıkan mistik ve kabalacı bir akımın da adıdır.
**:Yahudi mistisiziminde ezoterik bir disiplin, düşünce okulu.
(1): Gürkan, S.Leyla; Anahatlarıyla Yahudilik
(2): Kutluay, Yaşar, İslâm ve Yahudi Mezhepleri
(3): Harman, Ö.Faruk., Yahudilik, TDV Ansiklopedisi; 43 cild, 2012-2018
(4): Philosophy in Judaism. Encyclopedia of sciences and Religions