Mesud Pezeşkiyan’ın açıklamaları İran seçmeninde karşılık bulur mu?

Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin 19 Mayıs’taki helikopter kazası sonucunda hayatını kaybetmesi, İran›da önümüzdeki sene yapılması gereken seçimlerin erkene çekilmesine neden oldu.

İran’da 28 Haziran’da yapılacak seçimde öne çıkan 6 aday arasındaki yarışta anketlere göre ilk sırasında Said Celili, ikinci sırasında Mesud Pezeşkiyan yer alırken, önceki anketlerde birinci çıkan Muhammed Bakır Kalibaf ise üçüncü sırayı aldı.

Tebriz’in önceki dönem milletvekillerinden Mesud Pezeşkiyan’ın, ‘tesettür konusundaki sınırlama ve yasakları’ eleştirerek “seçilmem halinde, başörtüsü mecburiyetine son vereceğim” şeklindeki açıklaması hem İran’da hem de dünya başkentlerinde farklı yorumlara sebep oldu.

‘79 Devrimi’nin ateşli savunucusu muhafazakar kesimler bu açıklamayı sert dille eleştirirken, İranlı reformist ve başörtüsü sorunu yaşayan kesimlerin ise takdirini aldı.

Rejim ilkelerini sarsan açıklamaları ve bazı uygulamalar hakkındaki cesur eleştirileriyle dikkat çeken Mesud Pezeşkiyan (Azeri Türkü) anketlerde birinci sıraya yükseldiği görüldü. 

İran’da 28 Haziran’da yapılacak seçimlerde halkın seçime katılım oranının seçimin kaderini belirleyeceği öngörülürken son yıllardaki seçimlerde katılım oranı yüzde 40’larda kaldı.

Bu durum, ülkedeki sosyoekonomik sorunların yanı sıra Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin halkın önemli bir kısmı tarafından destek gören bazı önemli isimlere seçimlerde adaylık izni vermemesine karşı yapılan boykot çağrılarından kaynaklanıyor.

Yani seçmen “bizim istediğimiz değil, rejimin dayattığı adaylar seçimlerde aday olmasına müsaade edildiği ve hiçbir şey değişmeyecek” yönünde görüş bildiren önemli bir kesim ise seçimlere katılmıyordu.

Ancak, dikkat çeken eleştirileri ve başörtüsü mecburiyetine son vereceğini bir televizyon kanalındaki tartışmada açıkça ifade eden Mesud Pezeşkiyan’a destek vermek için daha önce katılmayı düşünmeyen seçmenin sandığa gitme yönünde fikir değiştirdiği tahmin ediliyor.

Ancak İran’da devrimin ilkeleri ve rejimin şart koştuğu ilkeler ve uygulamaları değiştirme veya sonlandırma konusu Cumhurbaşkanının yetkilerini aşar.

Zira, ulemanın tavsiyesi ve rehberin onayı gerekmektedir.

Bu gerçekten hareketle, bir kesim Mesud Pezeşkiyan’ın cesur çıkışlarını seçimlere yüksek bir katılım olması adına ‘danışıklı dövüş’ olduğu görüşünde.

*

Ülkede 12 Haziran 2009›da yapılan ve sonrasında itirazlar nedeniyle birçok kişinin hayatını kaybettiği protesto gösterilerinin yaşandığı seçim, ülke tarihinin en yüksek katılım oranının yakalandığı seçim oldu. 

Büyük bir rekabet ortamında geçen seçimi, Ahmedinejad, rakibi eski Başbakan Mir Hüseyin Musevi’ye karşı oyların yüzde 63’ünü alarak kazandı. Seçimlere katılım oranı yüzde 85,2 olarak tespit edildi.

Ülkede en son yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimleri ise 18 Haziran 2021’de ise Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin dönemin Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve dönemin Meclis Başkanı Ali Laricani bazı önemli isimlere veto kararları seçimlere katılım oranının düşük olmasına sebep olmuştu..

Reformist gruplar, adaylarının veto edilmesi halinde seçimlere katılmayacaklarını duyurdu ve seçimler boykot tartışmalarının gölgesinde yapıldı ve 19 Mayıs’ta helikopter kazasında hayatını kaybeden dönemin Yargı Erki Başkanı Reisi, İran’ın 13. Cumhurbaşkanı oldu.

Ancak bu seçim, boykot çağrılarının gölgesinde gerçekleşmesi sonucu seçimlere katılım oranı yüzde 48,8’te kaldı. Bu oranla İran’da cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki en düşük katılım oranı olarak tarihe geçti.

İran’da önemli bir kesimin, henüz seçime katılıp katılmama konusunda karar vermediği 28 Haziran’daki seçime katılım oranı ne olacak?

Farklı yorum ve tartışmalar devam ederken, Mesud Pezeşkiyan’ın eleştiri ve yasaklara meydan okuyuşunun İran içinde etkisi ne olacak, oy getirecek mi? Gibi soruların cevabı olacak sonuçlar merak ediliyor. 

Anketlerin ne derece isabetli olacağı ve Mesud Pezeşkiyan ve rakipleri Said Celili ile Muhammed Bakır Kalibaf’in seçmendeki karşılığı önümüzdeki Cuma akşamı görülecektir.