Kıble medeniyetinin temel taşları
Kıble medeniyetinin temel taşlarından birisi de külliyeler içerisinde yer alan medreseler ve tekkelerdir. Bu özellik, Selçuklu ve Osmanlı şehirlerinin hepsinde vardır.
Bursa, Sivas, Kastamonu, Konya, Edirne, İstanbul, Tokat gibi illerimizde sıklıkla görülmektedir ve tarihimizin beka şahitleridir.
Daha önceki yazılarımızda Amasya Valimiz Yılmaz Doruk Bey’den, “Amasya Ansiklopedisi” yapılmasına dair istirhamda bulunmuştuk.
Ansiklopedi yapılmadan bu şehir derli-toplu ne anlatılır ne anlaşılır. Bölük pörçük anlatılan şehirler, bölük pörçük anlaşılır çünkü.
Bu şehrin tarih ve medeniyet örgüsü yazmakla bitmez. Evliya Çelebi bile bitirememiş. Mecburen bazı medrese, han, hamam, türbe ve köprülerin isimlerini yazmakla yetinelim.
-Sultan Bayezid Medresesi: 1486 yılında II. Bayezid yaptırmış. Halen İl Halk Kütüphanesi.
-Gök Medrese: Amasya Valisi Seyfettin Torumtay tarafından 1267 yılında yaptırılmış.
-Küçük Ağa Medresesi: Danışmendlilerden Melik Gazi tarafından yapılmış, 1495 yılında II. Beyazid’in Kapu Ağası Hüseyin Ağa tarafından onarılmış.
-Büyük Ağa Medresesi: Sultan II. Bayezid’ın Kapı Ağası Hüseyin Ağa tarafından 1488 yılında yaptırılmış.
Türbeler:
-Halifet Gazi Türbesi: Danişmend Emiri Halifet Gazi adına yaptırılmış.
-Cumudar Türbesi: Burmalı Camii bitişiğinde Anadolu Nazırı Şehzade Cumudar için 1242 yılında yaptırılmış.
-Torumtay Türbesi: Amasya Valisi Seyfeddin Torumtay tarafından 1278 tarihinde yaptırılmış.
-Pir Sücaeddin İlyas Türbesi: Gümüşlüzâde Ahmet Bey tarafından 1486 yılında yaptırılmış.
-Şirvanlı İsmail Türbesi: Şirvanlızade Mehmed Rüştü Paşa tarafından 1870 yılında babası için yaptırılmış.
-Hamdullah Efendi Türbesi: 1847 yılında yaptırılmış.
Kıble medeniyetimizin olmazsa olmazlardan birisi de hamamlardır:
-Mustafa Bey Hamamı: Yörgüç Paşa’nın oğlu Mustafa Bey, 1436 yılında yaptırmış.
-Kumacık Hamamı: Kapıağası Ayas Aağa tarafından 1495 yılında yaptırılmış.
-Altuntaş Hamamı: 17. Yüzyıl mimarisine sahip. Yaptıran belli değil.
-Bülbül Hatun Hamamı: Sultanı II. Bâyezid’in eşi Bülbül Hatun tarafından, 1510 yılında Selçuklu hamamı üzerine inşa edilmiş.
-Hanlar:
Taşhan: Amasya’nın şaheserlerinden birisi burasıdır. Henüz restorasyonu yeni bitmiş. Valilik il özel idaresi burayı cıvıl cıvıl bir kapalı çarşı haline getirebilir.
Rahtuvan Hacı Mehmed Paşa tarafından 1699 yılında iki katlı açık avlulu olarak inşa edilmiş. Amasya’ya yeni bir çehre kazandıracaktır.
Köprüler:
Alçak Köprü: İlk yapım tarihi belli değil ama Amasya Valisi Ziya Paşa tarafından 1865’te köprü kemerleri üzerine ayaklar inşaa edilmiş ve günümüzde halen kullanılmaktadır.
-Çağlayan Köprü (İltekin Gazi): 1076 yılında Danişmend Emirlerinden İltekin Gazi tarafından yaptırılmış.
-Kunç Köprü: Selçuklu Hükümdarı Sultan I. Mesut’un kızı Hundi Hatun tarafından yaptırılmış.
-Meydan/İstasyon Köprü: Selçuklu Sultanı I. Mesut tarafından, 1145 yılında inşaa ettirilmiş, 1374 yılındaki depremde yıkılmış, Şadgeldi Paşa tarafından tekrar yapılmış, en son ise Amasya Ayanı Özlü Yusuf Ağa tarafından 1828 yılında onarılmış.