Türkiye İhracatçılar Meclisi Sektör Kurulu Başkanı ve İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Rüstem Çetinkaya, Türkiye'de bulunan nadir element rezervinin acilen gün yüzüne çıkarılması gerektiğini söyledi.
IMİB Başkanı Çetinkaya, Türkiye'nin elektrikli otomobil bataryası ve güneş paneli gibi teknolojilerin hammaddesi olan nadir elementleri bir an önce yeryüzüne çıkarması gerektiğini söyledi. Çetinkaya, “Çin geleceği görüyor. Kritik madenleri kontrolüne geçiriyor” dedi.
TÜRKİYE maden zengini bir ülke. Özellikle de nadir toprak elementleri olarak bilinen ve bugün elektrikli otomobil ve güneş paneli gibi pek çok alanda kullanım alanı bulan kritik madenlerin de aralarında bulunduğu 80 çeşit madenimiz var. Artık büyük ihtiyaç haline gelen bu madenlerin çıkarılmasının şart olduğunu belirten Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Maden Sektör Kurulu Başkanı ve İstanbul Maden İhracatçıları Birliği (İMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Rüstem Çetinkaya tüm dünyayı bekleyen bir tehlikeye dikkat çekti.
Akşam Gazetesi, "Çin kritik madenleri kontrolüne geçirdi" diyen Çetinkaya ile Türk ve dünya madenciliğini konuştu.
■ Türkiye'nin dünya madenciliğindeki yeri ne durumda?
Madencilikte çeşitlilikte en zengin ülkelerden biriyiz. Bilinen 90 maden tipinin 80 tanesi bizde. Zenginiz ama GSMH içinde madenciliğin katkısı yüzde 1.3'lerde. Bu rakam Çin'de yüzde 20, Rusya'da yüzde 13. Artık madenlerimizi aramalıyız. Çünkü madenler ithal girdisi olmayan kaynağın yüzde 100 içeride kaldığı, döviz rezervi açısından önemli avantaj.
■ Peki dünyada madencilik nereye gidiyor?
2050 yılına kadar karbonsuzlaşmaya gidildiğinde bakır, lityum, alüminyunum, grafit, kobalt, nikel gibi minerallerin kullanımı bugüne oranla 6 kat artacak. Elektrikli otomobil, batarya üniteleri kobalt, nikel, silisyum demek. Güneş enerjisi, rüzgar türbinleri hepsi metal ve nadir toprak elementleri demek. bu madenlere talep artacak. Çin bunu çoktan öngördü. Bugün birçok kritik madenin kontrolünü eline geçirdi. Birçoğunu şimdiden tedarik etti. Kobalt gibi nadir toprak elementlerini satın aldı.
■ Bizde arama faaliyetleri ne aşamada, yeterince maden çıkarabiliyor muyuz?
Yatırımcı, izin süreçleri ve toplumdaki anti maden anlayışı nedeniyle girmekten çekiniyor. Dolayısıyla aramalar çok düşük seviyede kalıyor. Oysa bizim petrolümüz değil elimizde madenimiz var. Birileri madenimizin çıkarılmasına izin vermiyor. Bu ülkenin kendi kaynaklarıyla kendi kendine yetebilir hale gelmesi lazım.
■ Madencilik sektörü geneldi tarıma ve doğaya verdiği zararla anılıyor...
İki sektör de önemli. Önce tarım sonra maden. Çünkü maden tüm sanayinin hammaddesidir. Hatta maden olmadan tarım da olmaz. Potasyum fosfat gübresi de maden ürünüdür. Zeytinyağı üreticisi cam bulamıyoruz diyor. O kadar basit ki hammaddesi kum. Çünkü kum yok. Kuma karşı gelirseniz döküm sanayii olmaz. Kum sahalarını kapatırsanız otomotiv durur. Çünkü motor gövdeleri dökülürken kum kullanılıyor. Yapı sektörünün 33 ana bileşeninin 30'unda maden var. İlacın birçoğunun hammaddesi maden.
Çocuk doğar doğmaz pudra kullanıyoruz. Kadınların kullandığı allık da bir maden ürünü. Yani kadınlar da güzelliklerini madenden alıyor. O yüzden toplumun önce, bu madenlere ihtiyacımız olduğunu hissetmesi lazım. Önce insanı ve çevreyi öncelikleyen bir anlayışla bu madenlerin nasıl çıkartılacağını bir masa etrafında toplanarak tartışmalıyız. Madencilik ya da çevre diye ayrım yapmadan ülkeye değer katabiliriz. Üzüm bağları, tarım alanları, göller, akarsular, şehir merkezleri ve madenler Avrupa Birliği'nde ülkelerinde aynı bölgeler içinde yer alıyor.
Ancak ülkemizde maalesef ki madencilik üzerine yapılan tüm algılar birini seçmek üzerine kurgulanıyor. Birini seçmek zorunda değiliz. İkisini birden, belli kriterlere uyarak bir arada yapabiliriz.
■ Mermerde durum ne?
Mermerin en önemli özelliği markalaşma değerinin olmasıdır. Diğerleri fiyatı borsalarda belirlenir. Dünya doğal taş ticareti 16 milyar dolar doğal. Biz 2 milyar dolar pay alıyoruz. Mermerde dünyada birçok pazarda ilk üçteyiz. Çin pazarında 1'inci, ABD pazarında ise ilk üçteyiz. Tabi miktar olarak. O yüzden işlenmiş mermerde marka değerimizi artırmalıyız. İtalyanlar'a göre ucuza satıyoruz. Markalaşma ve tasarım odaklı olmalıyız. Biz İMİB olarak bunu teşvik ediyoruz. Mermerde çok ciddi çeşitliliğimiz var. New York, Dubai, Moskova gibi birçok yerde sembolik ve ikonik projelere doğal taş ve mermer verdik.
■ Dünyada bir resesyon konuşuluyor. Önümüzdeki yıl ihraç pazarlarına dönük beklentiniz ne?
2023 öngörülerimiz iyi değil. Amerika ve Avrupa pazarı resesyonda. Çin'de de inşaat yatırımları durdu. O yüzden alternatif pazarları araştırıyoruz. Suudi Arabistan'dan umudumuz var. Meksika, Vietnam ve Hindistan gibi ülkelere yönelmeye başladık.
