Müslüman Filozof Tage Lindbom’un 'Demokrasi Miti kitabı' incelemesi

Demokrasi Miti, geleneksel dini ve siyasi olguları bir potada eritirken, sorduğu sorularla da okurları uyarmayı ihmal etmiyor.

Tage Lindbom, 1909 yılında İsveç’te doğdu. Norrland’ın çok geniş alanlarında büyüdü. İlk ciddi çıkışını İsveç Ticaret Sendikası hareketine konu alan teziyle felsefe doktoru derecesini kazandığı Stockholm Üniversitesi’nde yaptı.

DİN VE MODERN SEKÜLER İDEOLOJİSİ

1965’ten itibaren Sosyal Demokrat Parti’nin merkez kütüphanesi ve arşivlerinin başına getirildi. Burada uzun yıllar merkezi karar alama mekanizmasında etkili olarak çalıştı. Sosyalizmin çözüm olamadığını gördükten sonra bu görevinden istifa etti. II Dünya Savaşı’ndan sonra derin bir entelektüel ve manevi değişim yaşadı. 1962 yılında Sosyal Demokrat ve ona bağlı hareketlerin öncülerini eleştiren The Windmills of Sancho Panza (Sancho Panza Yel değirmenleri) adlı eserini yayınladı. Daha sonra İsviçre’de birçok eseri yayınlanan yazar, din ve modern seküler ideolojisinin arasındaki çatışmayı açıklamaya çalıştı. Eserleri arasında 1970 yılında yayınlanan Between Heaven and Earth (Sema İle Yeryüzü Arasında) ve dört yıl sonra yazdığı daha sonra Türkçeye kazandırılan The Tares and The Good Grain (Başaklar ve Ayrık Otları) kitap raflarındaki yerini aldı. Demokrasi Miti kitabı ise, Başaklar ve Ayrık Otları eserinin devamı niteliğindedir.

DEĞİŞEN DÜNYAYA AYAK UYDURMAK

Yazarın Demokrasi Miti, eseri günümüz modern dünyasının içinde bulunduğu kültürel, siyasal, sosyal değişimleri açıklamakla birlikte, devletlerin refah ve demokrasi süreçleri, entelektüalizmin düşünceler üzerindeki paralellikleri, farklılıkları ve benzerlikleri ortaya koyuyor. Tage Lindbom’un Sosyalizm fikrinden uzaklaşarak, bunu kitabın sonlarına doğru veriler ve örnekler ışığında aydınlığa kavuşturuyor. Demokrasi kavramının seküler hayat içindeki yeri ve konumuna dair tespitlerde bulunan yazar, demokrasi dediğimiz kavramın, olgunun toplumlar içerisinde nasıl farklı yorumlandığını da gözler önüne seriyor.

Kitleler ve demokrasi

Kitabı okuduğunuzda bunun yazarın bir özeleştirisi olarak da anlayabilirsiniz. Ama naçizane görüşüm, Lindbom, değişen dünya koşullarına ayak uydurmuş ve bu değişiklere yabancı kalmadığını hem bu kitabıyla hem de Başaklar ve Ayrık Otları çalışmasıyla kanıtlamaya çalışmıştır. Öte yandan yazar, demokrasinin Batılı aydınlar tarafından ve siyasetçiler tarafından bir zafer olarak görmelerini ve bunu her platformda dile getirmelerine de ironi bir yaklaşımda bulunuyor.

DEMOKRASİ MİTİ

Demokrasi Miti ve sorularına geçmeden önce mit nedir sorusunu cevaplamamız gerekir. Mit, kuşaktan kuşağa yayılan, toplumun düş gücü etkisiyle zamanla biçim değiştiren, tanrılar, tanrıçalar, evrenin doğuşu vb.yle ilgili, imgesel, alegorik bir anlatımı olan halk öyküsü. Şeklinde ifade edebiliriz. Ama bunu demokrasi ve seküler hayat için kullanmamız ne kadar doğru olabilir sorusu da cevaplamaya muhtaçtır. Dünya’ya demokrasi mi, yoksa Allah mı hükmedecek diyen yazar,
Seçimler demokrasilerin ayrılmaz bir parçasıdır

“Kim hükmedecek, Tanrı mı, insan mı? Bu soru, ölümlü dünyada her şeyi, özellikle ve en belirgin olarak da sosyal düzenlemelerimizi belirleyen, insan varlığının büyük anayasal sorusudur. Bu soruda ibreyi insanın lehine çevirmek için imanlı dönemler, imansızlık dönemlerine çevrilir. Peygamberlere itaat, harmoni (bir müzik terimi) ve uyumun hâkim olduğu devirler, bir şekilde itaatsizliğe, isyana ve inkâra doğru yol aldırılır.” (sayfa 32)

DEMOKRASİ VE İKİLEM

Batılı ve Doğulu toplumlar arasındaki demokrasi olgusunun en anlama geldiği ve bunun için neler yapılıyor sorunsalı çerçevesinde ele aldığımızda yüzyıllar boyunca tartışıla gelen bu çetrefil konuyu bu kitap sayesinde bir kez daha hatırlama olanağına kavuşuyoruz. Demokrasi ile yönetilen Batılı devletlerin bunu günlük ve devlet mekanizmasına ne kadar doğru bir şekilde yansıttıkları tartışmaya açık bir konudur. Zaten yazar da hem kitabın girişinde hem de ilerleyen safhalarda bunun üzerinde durarak ortaya çıkan ikilemleri eleştiriler bazda dile getiriyor. Dolasıyla bir silkinme kitabı olan Demokrasi Miti, şapkayı masaya koyup düşünmemizi isteyen kapsamlı bir çalışmanın ürünüdür.