İstanbul’un yolcu yükünün önemli bir bölümünü çeken yolcu Minibüsleri ‘’yoğunluk’’ ve ‘’kural tanımamazlık’’ nedeni ile çoğu zaman gündeme geliyor. Ancak şehirde toplu ulaşımın olmadığı bölgelerden vatandaşları ana hartellere ve aktarma bölgelerine getiren minibüsler hala hayati öneme sahip. Minibüsler daha ne kadar ulaşımın öncülerinden olacak?
Serdar Kılıç İstanbul
Dünya genelinde toplu ulaşımların başında en büyük paya otobüsler sahip. Gelişmiş veya gelime aşamasında olan her ülkede otobüsler insanları ulaşılacak yerlere götürüyor. Teknolojinin gelişmesi ile ise son dönemde metrolar da yani raylı sistem oldukça yaygınlaştı. Birçok dünya ülkesinde metro ağları ile ulaşım hem daha hızlı hem daha güvenli.
Toplu taşıma denilince akıllara birçok farklı araç geliyor. Ancak yaklaşık 20 milyon vatandaşın yaşadığı mega kent İstanbul’da toplu taşıma sorunu devam ediyor. İstanbul’un ulaşım aksının doğu ve batı endeksli olduğu düşünüldüğünde özellikle e-5 hattı ve güney sahilleri boyunca toplu ulaşımda oldukça alternatif bulunuyor. Ancak kentin kuzeyine gidildikçe metro, otobüs sorunları artıyor. İşte yolcuları güney bölgelerden kuzey banliyölerine taşıyan en büyük ulaşım araçları minibüsler.
İstanbul’da yaklaşık 6 bin 460 tane minibüs bulunduğu ve karayolu yolcu taşımacılığının %24’ünün minibüslerle yapıldığı belirtiliyor. Ancak minibüs şoförlerinin eğitimsiz, kuralsız ve keyfi davranışları nedeni ile İstanbullular yıllardır aynı sorunlarla boğuşuyor? Peki bu sorunlar ne?
Hız ve fazla yolcu
Özellikle ilk sorun Minibüslerin sefer saatleri. Sefer saatlerini geciktirmek istemeyen veya daha fazla yolcu almak isteyen Minibüsler ya normalden daha yavaş ya da daha hızlı gidiyor. Haliyle hem yolcu için hem trafik için bu durum büyük bir tehlike ve sorun oluşturuyor. Sefer saatini uzatan Minibüsler ana caddelerde araçlara yol vermiyor. Bu da gereksiz bir trafiğin oluşmasını sağlıyor. Minibüsün içerisinde ise normal şartlarda 1 saat sürecek yolculuk 1 buçuk hatta 1 saat 45 dakikaya kadar çıkabiliyor.
Bazı minibüsler ise sefer saatlerine yetişmek için aşırı hız yapıyor. Bu hız yüzünden yolcular tehlikeli bir sürüş ile varacakları yerlere ulaşabiliyor. Minibüslerin yasal sınırdan fazla yolcu alması da en tehlikeli sorunlar arasında… Zaman zaman trafik polisinin denetimlerine takılsalar da minibüsler ayakta ve oturan yolcu sayısını iki katına çıkarıyor. Bu da ‘’Seyahat sırasında yolcu kapıdan düştü’’ gibi birçok olumsuz habere konu olabiliyor. Ayrıca İstanbul’da minibüsler engellilere de uygun değil.
Eğitim sorunu
Minibüs şoförlerine karşı en çok şikâyet ise yolcular ile muhatap ve söylem sorunu. İstanbul’da minibüs şoförü olmak için belirli bir kurs veya eğitime gerek duyulmuyor. Minibüsçü esnafı ya günü birlik ya da ‘’yakın akraba’’ şeklinde seçiliyor. Gün içinde yüzlerce yolcuyu taşıyan şoförler belirli bir eğitimden geçmediği için vatandaşlar ile sorun yaşayabiliyor.
Örneğin; Ücret ödemelerinde çıkan sorunlar, Trafikte şoförlerin kendi aralarındaki yarışları, Şoförün seyir halinde cep telefonu ile ilgilenmesi gibi birçok tehlikeli sorun o gün minibüse binen yüzlerce vatandaşı tehlikeye atıyor.
Minibüsler dolmuşa çevrilse sorun çözülür mü?
İstanbul’da minibüslerin kaldırılması ve yerine otobüs ve raylı sistemin gelmesi için ise onlarca sene ve yüzlerce proje gerekiyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME), 2 bin 125 minibüs ve dolmuşun taksiye dönüştürülmesini kabul etti.
Yapılan görüşmelerin ardından ihtiyaç fazlası bin 803 minibüs ile 322 dolmuşun taksiye dönüştürülmesi UKOME’de onaylandı. Dolmuşların dönüşümü ile taksilerin 3 yıl boyunca el değiştirmemesi kararı da oy birliğiyle onaylandı. Hizmete girecek yeni taksiler, diğer taksilerle aynı seri plakaya sahip olacak. Ancak bu durum da tamamı ile raylı sisteme geçmeden sorunu çözmeyecek.
Geçtiğimiz yıllarda sosyal medya platformu Facebook’ta, yaklaşık bir yıl önce İstanbul’daki minibüslerin tamamen kaldırılmasını isteyen kişilerce “İstanbul Minibüsleri Kaldırılsın” adında bir sayfa kuruldu ve yöneticilere çağrı yapıldı. Sayfada yapılan ankette katılımcıların yüzde yetmişi “Minibüslerin kaldırılması” yönünde oy kullandığı belirtildi. Ayrıca yapılan bir tespite göre:
Minibüsler iş gidiş ve dönüşlerinde seyahat eden her yurttaşın günde en az bir saatini ve 2 Litre yakıtının israf edilmesine neden oluyorlar. Bir saatlik dur kalklar nedeniyle İstanbul’da en az 2 milyon aracın seyahat ettiği düşünülürse fazladan 2 Litre yakıt ve ortalama 5 TL’den günde 20 Milyon TL yakıt israfı oluşmaktadır. Ayda 600 Milyon ve yılda 7 Milyar 200 Milyon Lira kayıp söz konusudur.
Sayfa vatandaşlar tarafından ilgiyle karşılandı. Paylaşılan yorumlara göre minibüslerle ilgili en çok şikâyet edilen konular şöyle:
Yolun ortasında duruyorlar.
Trafik ışıklarına uymuyorlar.
Fazla yolcu alıyorlar.
Şoförlerin çoğu eğitimsiz.
Trafikte hız yarış yapıyorlar.
Yolun ortasında yolcu indirip, bindiriyorlar.
Yüzde 60 meyilli yolun ortasından gidiyorlar, duruyorlar.
Trafiği yavaşlatıyorlar.
Halkın işe geç kalmasına neden oluyorlar.
Trafik canavarı.
Çağ dışı bir taşımacılık.
Bazen özel araçların üzerine sürüyorlar.
Korna ile yolcu çağırıyorlar.
Yolcu kapma yarışı yapıyorlar.
Sinyalsiz dönüş, duruş ve kalkış yapıyorlar.
Şerit ihlali yapıyorlar.
Yolun ortasında yan yana durup, sohbet ediyorlar.
Yolcularla argo / kaba konuşuyorlar “arkadan vermeyen var mı?” gibi.
Bağdat Caddesi’nin adı “minibüs yolu” oldu kimse o yola girmek istemiyor.
Ambulanslar minibüslerin olduğu caddeler girmiyorlar, çünkü yol vermiyorlar
Arabada sigara içiyorlar.
Trafikte birbirleriyle kavga ediyorlar.
Telefonla konuşuyorlar seyir halindeyken.
Hiçbir sürücü onlara bulaşmak istemiyor.
Yolcu inmeden ve tam binmeden hareket ediyorlar.
Sokak aralarına dalıyorlar ve trafiği felç ediyorlar.
Ters yöne giriyorlar.
Trafik polisleri minibüslere ve şoförlere kesinlikle müdahale etmiyorlar.
İstanbul’da yaklaşan yerel seçimlerde en önemli konular arasında Minibüslerde olacak. Yeni hazırlanacak proje ve kapsamlı değişikler ile sorunun çözülmese bile ‘katlanılabilir’ duruma getirilmesi her vatandaşın isteği.
