‘Gezi zekalı’ kaybı

İBRAHİM ACAR/İSTANBUL - 2013’ü bugün geride bırakıyoruz. Ekonomisiyle parmak ısırtan Türkiye, büyük badirelere rağmen 2013’ü ekonomik başarılarla dolu bir yıl olarak geçirdi. Üretim, istihdam, ihracat ve hizmet sektörü gibi alanlarda başarılı bir dönem geçiren Türkiye, Mayıs’ın son haftasında başlatılan Gezi olaylarıyla, bu olayların devamı gibi görülen 17 Aralık operasyonunu nedeniyle büyük kayıplara uğradı. Piyasalar  son günlerde yaralarını sarmaya çalışsa da, Mayıs’tan bu yana dolar yaklaşık 40 kuruş artarken, Euro’daki artış 70 kuruşa kadar çıktı. Aynı şekilde Borsa İstanbul 31 bin 496 puanlık kayıp yaşarken, ekonominin en can alıcı göstergelerinden biri olan faiz ise yüzde 4,61’den yüzde 10.36’ya kadar çıktı.

HAZİNE’NİN FAİZ KAYBI 28,7 MİLYAR DOLAR

Her bir puanlık faiz artışının Türkiye ekonomisinde 5 milyar dolarlık kayba neden olduğu gerçeği üzerinden bir hesaplama yapıldığında Gezi olaylarından bu yana ülke ekonomisinin sadece faiz artışından kaynaklanan kaybının 28,7 milyar doları bulduğu görülüyor. Gösterge niteliğindeki tahvil faizi geçtiğimiz mayıs ayında Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en düşük seviyesi olan 4,61’e kadar inmişti. Faiz lobisinin etkisiyle yapıldığı anlaşılan Gezi olaylarının ardından yeniden tırmanışa geçen faiz oranları son olarak da 17 Aralık operasyonunun da etkisiyle yeniden çift haneye çıktı ve geçtiğimiz hafta 10.36 seviyesini buldu. Döviz kurundaki artış, dış borç yükünü artırıyor ve ödeme riskine neden oluyor. Dolar ve Euro’daki artış, 350 milyar dolar dış borcu bulunan ve bunun 126 milyar doları kısa vadeli olan Türkiye için hazine yükünü ağırlaştırıyor.  Dolardaki 10 kuruşluk artışın 4 milyar dolarlık ek yükü beraberinde getirdi düşünüldüğünde Mayıs ayından günümüze kadar dolarda meydana gelen 40 kuruşluk artışın Türkiye ekonomisine en az 16 milyar dolar yük getirdiği anlaşılıyor. Aynı hesap Euro cinsinden borcu bulunan hazine ve özel sektör içinde geçerli. Çünkü Gezi olaylarından bu yana Euro’nun fiyatı da tam 69 kuruş yani yaklaşık yüzde 20 oranında arttı.

BORSA’NIN TOPLAM KAYBI 265 MİLYAR TL

Bir ülkedeki para piyasalarının durumunu yansıtan en önemli göstergelerden biri ise borsa. Borsa İstanbul Ulusal 100 endeksi, geçtiğimiz Mayıs ayında bütün zamanların rekorunun kırarak 93 bin 116 puana kadar çıktı ve adeta parmak ısırttı.  Ancak gezi olaylarıyla başlatılan yıpratma sürecinden borsa da nasibini aldı ve endeks son 7 ayda 31 bin civarında bir kayıp yaşadı. Endeks 93 binden 61 bine kadar düştü. Borsa dün gelen alımlarla 67.985.70 puana yükselerek kayıplarını toplamaya çalıştı.

Borsa İstanbul Haziran-Temmuz-Ağustos’u kapsayan üç aylık sürede dolar bazında yüzde 25,5, TL bazında ise yüzde 27 ile dünyanın en fazla düşen piyasası oldu. Borsa, gezi olaylarından bu yana 265 milyar lira kayıp yaşadı.