Domateslerin eski tadı olmadığını fark ettiniz mi? Bilim insanları öyle bir keşif yaptı ki..
Tükettiğimiz domateslerin gün geçtikçe tatsızlaştığını fark etmişsinizdir. Eski domateslerin kokusu bile bir başkaydı. Bilim insanları, domateslere tadını veren bir genin, modern ve evcilleştirilmiş domates çeşitlerinin yaklaşık %93’ünde bulunmadığını keşfetmiş. Bilim insanlarının bu keşfi sayesinde domatesler eski tadına kavuşabilir.
ABD Ulusal Bilim Vakfının Bitki Genomu Araştırma Programı başkanı Clifford Weil, “Market ve manavlardan aldığınız domateslerin eski domateslere hiç benzemediğini çok kez duymuşsunuzdur. Söz konusu durumun sebebinin incelendiği bu çalışmada, tadı daha güzel olan domateslerin geri gelebileceği gösteriliyor.” dedi.
Evcilleştirme felaketi
Uluslararası bir araştırma takımı, 725 kültür domatesi ve vahşi domatesten topladığı genetik bilgileri bir pan-genom halinde birleştirmiş; yani bu bilgileri, bütün domates çeşitlerinin genetik bilgisinin yer aldığı bir genoma çevirmiş. Sonrasında bu pan-genomu, Heinz 1706 isimli evcilleştirilmiş bir domatesin genomuyla karşılaştırmışlar.
Bu domates genomu şu ana kadarki tüm domates genomlarını temsil eden bir örnek olmuş. Domatesleri yan yana koyup karşılaştıran araştırmacılar, Heinz 1706 referans genomunda diğer domates çeşitlerinin taşıdığı yaklaşık 5.000 genin bulunmadığını görmüş.
Bu eksik genlerin birçoğu, bitkilerde patojenlere karşı savunma da sağlıyor. Domatesler söz konusu genleri genetik düzenlemeler nedeniyle değil, yetiştiricilerin domatesleri dirençli yapan özellikleri seçtiği eski tip yetiştirme yoluyla kaybetmiş.
Cornell Üniversitesinde çalışan bitki genetikçisi Zhangjun Fei, “Domatesin evcilleştirilme ve iyileştirilme süreci sırasında insanlar çoğunlukla, meyve boyutu ve raf ömrü gibi üretimi artıracak özelliklere odaklanmış. Meyvenin diğer önemli özellikleriyle ve stres toleransıyla ilgili bazı genler bu süreçte kaybolmuş.” diyor.
Önceden bilinmeyen bu genlerin belirlenmesi, daha iyi domatesler yetiştirilmesini sağlayabilir.
Cornell Üniversitesinde ve ABD Tarım Bakanlığında çalışan moleküler biyolog James Giovannoni ise şöyle aktarıyor: “Bu yeni genler, bitki yetiştiricilerin hastalıklara karşı genetik direnç taşıyan seçkin domates çeşitleri geliştirmesini sağlayabilir. Şu an bu hastalıklara karşı bitkilere ilaç veriyor ya da başka masraflı ve çevreye zararlı önlemler kullanıyoruz.
Eski tadın geri dönüşü
Yapılan analizde ayrıca meyveye domates tadını veren nadir gen formunun günümüzdeki çoğu evcil domateste bulunmadığı da ortaya çıkarılmış. Fakat araştırmacıların Nature Genetics bülteninde yayımlanan çalışmasında, yabani domateslerin yüzde 90’ından fazlasının bu genin güçlü tat veren versiyonunu taşıdığı keşfedilmiş.
Bilim insanlarının analizi ayrıca TomLoxC adı verilen bu tat geninin, domatesleri karotenoidler ile (domatesleri kırmızı yapan pigmentler) lezzetlendirdiğini gösteriyor.
Fakat domates severler için de iyi haberler var. Bu tat geni geri dönebilir. TomLoxC’nin nadir görülen versiyonu, domates çeşitlerinin sadece önceden yüzde 2 kadarında varmış. Fakat son yıllarda yetiştiricilerin tada daha çok odaklanmaya başlamasıyla birlikte, bu geni taşıyan domates çeşitlerinin sayısı artıyor.
Bu gen şimdilerde domateslerin yaklaşık yüzde 7’sinde bulunuyor. Giovannoni’ye göre bu durum, yetiştiricilerin buna göre seçim yaptığı anlamına geliyor. Bilim insanı gidişatın yaygınlaşmasını umuyor.
