Son yıllarda artan Fast food kültürü dışarda yemek yeme alışkanlığı getirdi. Ancak artan enflasyon ve gelen zamlar nedeni ile bazı yerlerde bir sütlaç kasesi 400 tl’ye satılır vaziyette. Peki bu durum reel ekonomiye paralel mi? yoksa işletmeler fahiş zamlar ile daha fazla kazanmak mı istiyor? Vatandaşın dışarda yemek fiyatı şikayetlerini yakından inceledik.
SERDAR KILIÇ / İSTANBUL
Dışarda yemek yemek artık asgari ücretle çalışan bir kişi için ‘’mümkün değil’’ denilebilir. Özellikle sosyalleşme ve hayatımızda önemli bir yer tutan internet sayesinde ‘’dışarda yemek’’ kültürü rekor seviyeye ulaştı. İstanbul başta olmak üzere Türkiye genelinde de gastronominin gelişmesi ve Fast food dükkanlarının yaygınlaşması ile vatandaşlar ‘’dışardan yemeğe’’ alıştı.
Ancak son yıllarda artan enflasyon ve gıda fiyatları ile birlikte dışarıda satılan yemekler oldukça pahalı. Yıllardır yurtdışında yaşayan vatandaşların ‘’dışarda yemek yiyemiyoruz’’ ifadeleri artık Türkiye içinde geçerli. Peki hazır yemek fiyatlarındaki artış ne kadar gerçekçi? Artış enflasyona uygun mu? Yoksa esnaflar ve zincir restoranalar fahiş fiyat mı uyguluyor?
GIDA FİYATLARINDAKİ ARTIŞ
Restoranlarındaki fiyat artışının en büyük sebebi yemeğin ham maddesi olan gıda fiyatlarındaki artış. Rusya-Ukrayna savaşı tüm dünyada gıda, metal ve enerji emtia fiyatlarında oynaklık oluştururken pandemi sonrası küresel anlamda fiyatlar dengelenemedi. 2005 yılında 122 olan TÜFE endeksi, Kasım 2023’te 1.807’ye yükseldi. 2005’te 122 olan gıda fiyatları endeksi ise 2023’te 2.553’e yükseldi. Böylece TÜFE 2003’ten bu yana 18,1 ve 2005’ten bu yanda 14,8 kat; gıda fiyatları ise 2003’ten bu yana 25,5 kat ve 2005’ten bu yana 20,9 kat arttı.
Haliyle gıda fiyatlarındaki artış menü fiyatlarına da yansıdı. Fakat bazı restoran ve dükkanların gıda fiyatları artışından daha fazla zam yapmaları tüketicide soru işaretlerine yol açtı.
ASGARİ ÜCRET ARTIŞI
Dışarda yemek yemek için asgari ücretin artışını bekleyen özellikle genç çalışanlar fiyatların arttığına şahit oldu. Bunun en büyük nedeni ise restoranlarda çalışan personelinde asgari ücretlerinin artmış olması. Ortalama bir restoranda mutfak bölümü dahil 6-7 kişi çalıştığı düşünüldüğünde işletmenin sürdürülebilmesi açısından personel maaşlarının artışının menü fiyatlarına yansıtıldığı biliniyor. Asgari ücreti artan bir tüketici, asgari ücretli çalışandan hizmet alıyor. Yani artış sabit çoğu zaman ise artı zam olarak geri dönüyor.
İşletmeciler ise bu durumdan şikâyet ediyor. Restoran sahipleri menüye zam yapmak istemediklerini ancak ekonominin kırılgan olduğunu ve kendilerine gelen zamlar nedeni ile fiyatlarının yükseldiğini belirtiyor.
SOSYAL MEDYA PAYLAŞIMLARI
Fiyat artışları sosyolojik bir gerçeği de ortaya çıkardı. Tüm artış ve fahiş fiyatlara rağmen birçok vatandaş restoranlara akın ediyor. İşletmeler ise ‘’nasılsa satılıyor’’ diyerek zam dalgasına devam ediyor. Yapılan araştırmalara göre, gittiği yerleri sosyal medya’dan paylaşan gençler sirkülasyonu artırarak arkadaşlarının ya da paylaşımı görenlerin yemek mekanlarına gitmesine neden oluyor. Özellikle ‘’bende giderim’’ psikolojisi nedeni ile yüksek fiyat grafiği hiç düşmüyor.
SORUN NASIL ÇÖZÜLECEK?
Uzmanlara göre; sorunun çözümü aslında kendi ekonomimizi korumak. Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Görevlisi Nurseda Hatunoğlu’nun yazdığı ‘’Sürekli dışarıdan yemek sağlığa da bütçeye de zararlı’’ yazısı bir rehber niteliği taşıyor. Hatunoğlu yazısında; ‘’Dışarıda yemek yemek genellikle yüksek kalorili, işlenmiş ve yağlı fast food veya restoran yemeklerini içerebiliyor. Bu tür besinlerin fazla miktarda tüketimi obezite başta olmak üzere kalp damar hastalıkları, diyabet gibi kronik hastalıklara neden olabiliyor. Ancak sağlıklı besin seçimleri yapılarak dışarıdan yemek yemek, sağlıklı bir beslenmeye olumlu yönde etki edebilir. Doğru restoran seçimi, porsiyon kontrolü, işlenmiş, aşırı tuz ve şeker içeren besinlerden kaçınılarak dışarıda da sağlıklı bir beslenme sürdürülebilir. Böylece kişi hem iştah kontrolünü yapacak hem de sosyal açıdan kendisini iyi hissedecektir.” İfadeleri kullanıyor.
