2024-09-22 00:36:02

Karadeniz'in fındığı bakın kimleri zengin ediyor! Çıldırmamak elde değil

Gazeteci İrfan Donat’ın ulusal bir yayında kaleme aldığı ‘Hamallığını biz yapıyoruz, kaymağını başkaları yiyor' başlıklı yazısında fındık üretiminde dünya liderliğine sahip olmamıza rağmen fındığın ihracından sonra satın alan markaların katma değeri yüksek bir üründe kullanıp nasıl da 'Ekmeğe sürülen milyar euro’luk değer' haline getirdiklerini dile getiriyor.

Dünyada fındığın yüzde 65’ini üreten Türkiye, küresel fındık ihracatının yüzde 50’sini gerçekleştiriyor. Bu ticaretin karşılığı 1.9 milyar dolar. Türkiye’den aldığı fındığı katma değerli hale getirip markalı şekilde pazarlayan İtalyan Ferrero’nun 2023 cirosu ise 17 milyar euro. Dikkate değer rakamlar bunlar.

Fındık hasadının hemen öncesinde tahminleri yapılan rekolte ve fiyat devamında bambaşka konulara yerini bırakıyor. Üründe katma değer ve markalaşma.

Ar-ge ve inovasyon eksikliklerinin yarattığı yerinde sayma fındığı 'üret ve sat' döngüsünden kurtaramıyor bir türlü.

İrfan Donat, yazısında şu detaylara dikkatleri çekiyor: "Türkiye toplam fındık ihracatının yüzde 28.5’ini İtalya’ya gerçekleştirirken, yüzde 22.9’unu ise Almanya’ya yapıyor. Bir başka deyişle toplam fındık ihracatımızın yarıdan fazlasını (Q.4) sadece bu iki ülkeye gerçekleştiriyoruz. Ardından en fazla ihracatı sırasıyla Fransa (yüzde 7.9), Polonya (yüzde5.7) ve İsviçre’ye (yüzde 4.5) yapıyoruz.

Fındık ve mamulleri sektöründe yaşanan küresel rekabete baktığımızda trend maalesef Türkiye’nin aleyhine gelişiyor.

TİM verilerine göre Türkiye’nin en çok fındık ihracatı yaptığı ilk 25 ülke arasında 11 ülkede pazar kaybı yaşandığı göze çarpıyor.

Almanya, İsviçre, Belçika, Birleşik Krallık, Çekya, Hırvatistan ve Litvanya’ya ihracat artıyor gözükmesine rağmen Türkiye’nin ithalat büyümesinden yeterli payı alamadığı için pazar kaybı yaşadığı görülüyor.

İtalya, ABD, Kanada ve Hırvatistan’da yaşanan pazar kayıplarının ise yüzde 10 ve üzeri seviyelere ulaşması dikkat çekiyor.

Burada bir başka riske daha dikkat çekmekte fayda var. Dünyanın en büyük fındık üreticisi ve ihracatçısı konumundaki Türkiye’de yerli fındık ihracatçısının payı da azaldı.

Zira daha önceleri Türkiye’den fındık ithal eden yabancı firma kendilerine o malı temin eden en büyük ihracatçı Türk firmasını satın aldı ve bu süreç Rekabet Kurumu tarafından da onaylandı.

Şu an dağınık yapıda 400 bin üreticinin olduğu fındık piyasasında irili ufaklı 15-20 firma var ve en büyüğü yabancı. Her ne kadar TMO fındık fiyatları açısından regülatör görevi üstlenmeye çalışsa da yıllar itibarıyla trendlere baktığımızda fındıkta üretici lehine bir tablo söz konusu değil. Piyasada serbest piyasa koşullarına göre hareket edildiği söylense de serbest piyasanın adı var ama kendi pek yok.

Ama bizim asıl dikkat çekmek istediğimiz hikâye, kabuklu ya da iç fındık şeklinde gerçekleştirilen ihracattan sonra başlıyor.

Ve bu hikâyeyi yazan ülke maalesef Türkiye değil... Dünyada fındığın yüzde 70’i çikolata sanayisinde kullanılıyor. Yüzde 20’si pastane ve bisküvi mamullerinde tercih edilirken, geri kalan yüzde 10’luk kısım ise kuruyemiş ve yağ sanayisinde hammadde olarak kullanılıyor.

Fındık ihtiyacının yaklaşık yüzde 70-80’ini Türkiye’den karşıladığı tahmin edilen Nutella markasına sahip İtalyan şirketi Ferrero’nun hikâyesi “katma değer nasıl yaratılır?” ve “markalaşma nasıl başarılır?” sorularının yanıtı niteliğinde.

Tüm bu hammaddeleri işin içine inovasyonu da katarak katma değerli bir ürüne dönüştüren Ferrero, Nutella başta olmak üzere yarattığı markalar sayesinde cirosunu her geçen yıl hatırı sayılır oranda artırıyor.

Ferrero’nun 31 Ağustos 2023’te sona eren 2022/2023 mali yılına ilişkin konsolide mali tablolarına baktığımızda cirosunu yüzde 21 artırarak 17 milyar euro’ya çıkardığını görüyoruz. Eğer tarım ve gıdada uzun vadeli bütüncül bir politika eşliğinde vizyon ve stratejiniz varsa bunu başarmak zor değil.

Bir tarafta Türkiye’nin 1.9 milyar dolarlık fındık satışına karşılık, diğer tarafta portföyündeki ürünlerin büyük çoğunluğunun ana ham maddesi fındık ve kakao bileşenlerinden oluşan Ferrero’nun 17 milyar euroluk satışı... Şimdi siz karar verin... Bu işin hamallığını kim yapıyor, kaymağını kim yiyor?"

Fındığı Türkiye’den tedarik eden Ferrero, kakaoyu Gana ve Fildişi Sahili gibi ülkelerden alıyor. Palm yağının önemli bir kısmını Malezya ile Endonezya’dan ithal eden şirket, şekeri Brezilya ve Avrupa’nın farklı ülkelerinden alıyor. Vanilya aromasını ise Fransa’dan temin ediyor.