2024-09-22 14:31:12

Güneşten 30 milyon kat daha büyük: Dev kara deliğin sırrı ortaya çıktı!

Japonya Uzay Araştırma Ajansı (JAXA) ile ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA) başlattığı 'X-Ray Görüntüleme ve Spektroskopi Misyonu (XRISM) ilk gözlemleriyle kara deliklerin nasıl geliştiğine ve çevresindeki maddelere ışık tuttu. "Space.com" internet sitesinin haberine göre, JAXA ve NASA'nın galaksilerin hızını ve yapısını incelemek üzere başlattığı XRISM'in ilk gözlemlerine ulaşıldı. XRISM, dünyaya yaklaşık 62 milyon ışık yılı uzaklıktaki kara deliğin öncekilerden çok daha detaylı incelemesinin yanı sıra büyük bir yıldızın "ölümüne" işaret eden süpernova kalıntılarının dinamiğini sundu.

30 milyon kat daha fazla kütleye sahip Güneş'ten yaklaşık 30 milyon kat daha fazla kütleye sahip ve çevresine yer çekimi anlamında çok büyük etkisi olan bu kara deliğin etrafındaki maddenin yapısı, hareketi ve sıcaklığı gözlemlendi. İncelemede yaklaşık 160 bin ışık yılı ötedeki "N132D" adı verilen süpernovanın kalıntılarında ve kara delikte "plazmanın" baskın etmen olduğu belirlendi.

Kara deliklere dair önemli çalışma XRISM'in plazmanın yaydığı yüksek enerjili X-ray ışınını gözlemlemek için oldukça ideal olduğu, bu sayede astronomların, kozmosun en güçlü ve türbülanslı bölgeleri konusunda yeni bir anlayışa sahip olabildiğine işaret edildi. XRISM araştırmacılarından Matteo Guainazzi, yaptığı yazılı açıklamada, yeni gözlemlerin kara deliklerin çevrelerindeki maddeyle ilişkisini anlamanın yanı sıra büyük kütleli yıldızların yaşam süreci hakkında yeni bir bakış açısı sunduğunu kaydederek, "Bu da misyonun yüksek enerjili evreni keşfetme konusundaki olağanüstü kabiliyetini sergiliyor." değerlendirmesinde bulundu.

Samanyolu Galaksisi'ndeki dev kara deliğin ilk fotoğrafı çekilmişti Galaksinin tam ortasında bulunan dev bir kara deliğin ilk defa fotoğrafı çekildi. Event Horizon (Olay Ufku) Teleskobu (EHT) adlı uluslararası kuruluş tarafından görüntülenen ve Sagittarius A* adı verilen bu kara delik, Güneş'in neredeyse 4 milyon kat kütleye sahip.

Fotoğrafta kara deliğin içinde bulunduğu karanlık bir bölgeyi, onun etrafında da yerçekimi gücüyle hareketlenmiş yüksek ısılı gazların yaydığı halka şeklindeki ışığı görebiliyoruz. Fotoğrafta gördüğümüz bu halkanın çapı yaklaşık 60 milyon kilometre.

En büyük kara delik dünyadan yaklaşık 2000 ışık yılı uzakta Dünya’dan yaklaşık 2000 ışık yılı uzaklıkta, gökyüzünde Kartal (Aquila) Takımyıldızı bölgesinde, şu ana kadar belirlenebilen en büyük kütleli kara delik keşfedildi.

Kara delik nedir? Kara delikler, uzayda yol alan hiçbir maddenin ve ışık da dahil hiçbir radyasyonun kaçamayacağı kadar büyük kütleçekim alanlarıdır. Astronomik tanımıyla bir kara delik, büyük kütleli yıldızların süpernova patlamasıyla ölmesi sonucunda oluşan, bilinen en sıkışık (kompakt) gök cismidir. Yani kara delikler, aslında ölü yıldızlardır; çünkü yeterince büyük kütleli yıldızların yakıtı bittiğinde, kendi üzerine çökerler ve bir kara delik oluştururlar. K ara deliklerin olay ufku denilen bölgelerinde kütleçekim kuvveti öylesine güçlüdür ki bu noktadan itibaren ışık dahi kara deliğin çekiminden kaçamaz. Işığın kaçamaması sebebiyle, bir renkleri veya gözle görünür ışımaları yoktur ve bu nedenle "kara" olarak adlandırılırlar.