Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasasının ardından sahte sigortayla emekli olan ya da olmaya çalışan çok sayıda sahtekâr yakayı ele verdi. Sahte işyerlerinde çalışan adına bildirilen hizmetler iptal ediliyor.

Örneğin, üç yıl sahte sigorta yaptıran geçmişte yatırdığı primleri kaybediyor, emekli aylığı olarak aldığı bütün parayı faiziyle geri devlete ödüyor. Bu işyerlerinden bildirilen hizmetler emekli aylığı bağlama işlemlerinde dikkate alınmıyor. Emekli olduktan sonra sahte iş yeri tanımlaması yapıldıysa bu hizmetler geçersiz sayılıyor.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), kâğıt üzerinde sigortalı gösterilen kişiler, sahte işyerlerine yönelik denetimleri sıklaştırırken, usulsüz yollarla devleti zarara uğratanlara göz açtırmıyor. Yapılan incelemelerde sahte sigortada birçok farklı yönteme başvurulduğu ortaya çıktı.

Emeklilik için gün sayısını doldurmak, sigorta ve vergi teşvikinden yararlanmak, asgari işçilik uygulamasındaki barajı doldurmak için yasal olarak faaliyette görünen iş yerine gitmediği halde çalışıyor görünüyor ya da kâğıt üzerinde sigorta yapılıp çalışmadan prim yatırılıyor.

Sahte iş yeri açıp insanları sahte sigortalı yapanlar hakkında sahtecilikten 5 yıla kadar hapis istemiyle dava açılıyor. İşverenden sahte iş yerinin açık kaldığı döneme ilişkin vergiler cezasıyla alınıyor.

Yapılan soruşturmaların ardından, usulsüz işlemlerle sahte sigortalı gösterilmelerine yardımı olan, para karşılığında işyerlerinde prim yatırmadan sahte sigortalılık sağlayıp Kurumu dolandıran personel hakkında da yasal işlem yapılıyor.

EYT'den yararlanabilmek için 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigortalı olarak işe başlamış olmak gerekiyor. EYT başvurularında yapılan incelemelerde bazı çalışanların prim günleri usulsüz sigorta girişleri nedeniyle iptal ediliyor.

SGK, gerçek çalışmaya dayanmayan yani sahte sigortalı bildirimi yaptığı tespit edilen, şüphe oluşan işyerleri için "sahte, kontrollü veya şüpheli" iş yeri tanımlaması yapıyor. Hakkında bu şekilde tanımlama yapılan işyerlerinden sigortalı bildirimi yapılmış kişilerin sigortalı hizmet dökümlerinde de bu işyerlerinden bildirilmiş olan sigortalı hizmetlerin olduğu satırların başına (S), (K), (Ş) harflerinden biri konuluyor.

Çalışanların e-devlet üzerinden hizmet dökümlerinde iş yeri kodlarını kontrol etmelerinde fayda bulunuyor. Sahte iş yeri olarak tanımlanan iş yerinin e-sigorta kullanıcı kodu, şifresi otomatik olarak askıya alınıyor. Bu işyerlerinden internet üzerinden sigortalı girişi yapılması veya prim belgesi verilmesi imkânı da ortadan kalkıyor. Asıl işverenin sahte tanımlaması kaldırılmadığı sürece alt işverenin de sahte tanımlaması kalkmıyor.

Sahte işleri tanımlaması yapılan işyerlerinden bildirilen hizmetler iptal ediliyor. Emekliliğe hak kazanılsa dahi sahte sigortalı olarak yapılan hizmet bildirimleri dikkate alınmıyor. Bu hizmetler silinmesinin ardından emekli aylığı için geçerli prim gün sayısı yeniden hesaplanıyor. Sahte sigortalar iptal edilirken, yatırılan sürenin primleri de siliniyor, emekli aylığı olarak alınan bütün para faiziyle geri alınıyor.

Henüz şüpheli iş yeri kapsamında yer alıp rapor düzenlenmeyen iş yerlerinde ise hizmet süreleri silinmiyor, emeklilik işlemleri etkilenmiyor. Denetim sonucu beklenmeden emekli aylığı bağlanabiliyor. İş yerinin sahte olduğunun belirlenmesi halinde buradan bildirilen süreler mevcut hizmet sürelerinden düşülüyor. Geride kalan primler emekliliğe yeterli değilse ödenen aylıklar faiziyle alınıyor.

Bir çalışanın işe girdiği gün de dâhil olmak üzere çıkış yaptığı güne kadar sigortasının tam olarak yatırılması zorunlu. SGK'ya her ay verilmesi gereken aylık prim, hizmet belgesi, işçinin çalıştığı gün sayısı ile brüt ödemelerin toplamı olarak bildiriliyor. Gerçek ücret yerine daha düşük ücretten veya asgari ücretten bildirim yapılırsa, işverenler idari para cezalarıyla karşılaşıyor. Ayrıca işveren eksik bildirdiği primleri de ödemek zorunda.

SSK'lı olarak çalışanların emekli aylıkları çalışma hayatları süresince Kuruma beyan edilen kazanca göre belirleniyor. Kazancın yüksek bildirilmesi daha çok prim ödenmesi ve daha yüksek emekli aylığına hak kazanılması anlamına geliyor. Primi düşük yatırılanlar da düşük emekli aylığına mecbur kalıyor. Emeklilikte mağdur olmamak için kazancın bordroya tam olarak yansıyıp yansımadığı takip edilmeli.

Sosyal Güvenlik Kurumu, prime esas kazancın mesleğe uygunluğunu denetlerken, yanlış kod beyanıyla düşük ücrete de göz açtırmıyor. Özel sektörde prime esas kazancı bir önceki aya göre yüzde 20 ve üzerinde azalan çalışanlar tek tek belirleniyor. SGK prime esas kazancı düşürülen veya eksik bildirilen sigortalılara "prime esas kazancınız azaldı" mesajı gönderiyor.

Böylece işveren çalışanın bilgisi olmadan eksik prim yatıramıyor. Maaşı düşük gösteren işveren hem tazminat hem de ceza ödüyor. Ayrıca eksik bildirdiği primleri de yatırmak zorunda. Kayıt dışı istihdam ve eksik ücret bildirimi konusunda riskli olduğu tahmin edilen işyerlerine mektup yazılıyor. (SABAH)